TRÀ TÚI LỌC VÀ TÁC DỤNG DƯỢC LIỆU

Trà không chỉ là thức uống để thưởng thức như một thú vui tao nhã mà còn là dược liệu quý thiên nhiên ban tặng cho con người. Ở Việt Nam, trà được xem là thức uống không thể thiếu khi tiếp khách hoặc dùng sau những bữa ăn. Ngoài công dụng giải khát, trà còn chứa biết bao điều bí ẩn mà con người cần khám phá.

 Việt Nam là một thị trường rất tiềm năng với tâm lý của người Việt “trà ngon, bạn hiền”. Tuy nhiên các loại trà truyền thống lại khá kén người uống và pha chế cầu kỳ. Đa số người tiêu dùng cho rằng trà túi lọc tiện lợi, vệ sinh, có thể sử dụng hết tinh chất của trà, đặc biệt là sản phẩm trà dược liệu.

Dưới đây là một số loại trà túi lọc mang đặc tính dược liệu có trên thị trường đang được người tiêu dùng quan tâm…

Trà Atisô

Atisô được coi là “thần dược” đối với gan vì nó “làm sạch” các độc tố trong gan, có tác dụng làm mát gan, giải nhiệt, thải độc tố, qua đó giảm Cholesterol xấu và cải thiện sức khỏe làn da. Trà Atisô có vị đậm đà đặc trưng khiến nhiều người tiêu dùng “nghiện”, dùng hàng ngày thay cho trà xanh, trà mạn. Trà Atisô được chế biến từ thân, rễ, hoa, lá cây Atisô (trồng nhiều tại vùng cao nguyên Đà lạt) – và lưu hành trên thị trường dưới dạng túi lọc (uống liền) và lá khô đóng bịch (để sắc lấy nước uống hoặc pha vào nước tắm để chăm sóc da). 

Còn theo từ điển dược học, từ lâu nay, cây Atisô được biết đến như là một cây thuốc lợi mật. Sử dụng Atisô và các chế phẩm từ Atisô được coi là kinh điển trong “thực vật liệu pháp” nhằm kích thích và tăng cường các chức năng tiêu hóa, bài tiết thải độc. Cây Atisô còn non có thể luộc chín hay nấu canh ăn, những bộ phận thường được dùng làm rau là cụm hoa. Hoa Atisô tươi có tác dụng bổ dưỡng, kích thích tiêu hóa, lợi gan mật, trợ tim, lợi tiểu, thường dùng nấu canh (chú ý không dùng nồi gang hoặc nồi nhôm - vì sẽ bị đắng, khó ăn). Đây là một loại rau cao cấp, khi nấu chín rất dễ tiêu hóa, dùng trị đau gan, giảm đau dạ dày, rất cần cho những người bị bệnh tiểu đường. Lá và thân của Atisô được chỉ định dùng chữa thiểu năng gan, chống tăng cholesterol…

Toàn bộ cây Atisô từ thân, lá, hoa, rễ đều có thể sử dụng làm trà túi lọc được nhưng hoa và lá có các hoạt chất để chữa bệnh nhiều nhất. Người ta thấy một số chất có trong lá non nhiều hơn lá già, trong phiến lá nhiều hơn cuống lá, ở chóp nhiều hơn gốc lá - vì vậy tùy theo từng nhu cầu sử dụng, người ta chọn lựa các bộ phận phác nhau trên cây để chế biến thành các sản phẩm trà phù hợp và ngày càng đa dạng. Chỉ tính riêng tại Lâm Đồng đã có hàng trăm cơ sở lớn nhỏ sản xuất các loại trà Atisô với hàng ngàn lao động tham gia trực tiếp.

Trà Hoa hòe

Theo y học cổ truyền, Hoa hoè có nhiều tác dụng khác nhau, là một trong những vị thuốc quý và thông dụng ở nước ta. Hoa hòe thường được dùng để trị các chứng bệnh như đại tiện ra máu, trĩ chảy máu, tiểu tiện ra máu (kèm theo cảm giác đái buốt hoặc đái rắt), bụng dưới trướng đau, chữa băng huyết, băng kinh, rong kinh, hoặc các bệnh chảy máu mũi hoặc chảy máu ở mắt, ở tai…,

Hoa hòe có các tác dụng nâng cao sức bền thành mạch và cầm máu; kháng khuẩn và chống viêm; chống co thắt cơ trơn ở đường ruột và phế quản; hưng phấn nhẹ và tăng cường sức co bóp cơ tim, hạ huyết áp, hạ mỡ máu và làm chậm quá trình xơ vữa động mạch; lợi niệu, chống phóng xạ, bình suyễn và chống viêm loét. 

Hoa hoè còn có tác dụng tăng cường sức đề kháng, giảm tính thấm của mao mạch do có chứa Rutin(vitamin P) và quercetin - là một chất kháng oxy (antioxydan); đồng thời có tác dụng tăng cường sức chịu đựng của mao mạch, giúp hạn chế bệnh suy tĩnh mạch ở người cao tuổi; phòng ngừa viêm gan siêu vi B,C 

Ngoài ra Trà Hoa hòe còn có tác dụng làm đẹp làn da…

Trà Gừng

Củ Gừng thường được sử dụng như một loại gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn thường ngày, đồng thời là một dược liệu có tác dụng điều tiết nóng, lạnh trong cơ thể khi gặp những biến đổi thời tiết. Trà Gừng được chế biến từ củ Gừng hoặc trà xanh phối hợp với củ Gừng, có tác dụng giúp tiêu hóa, chữa ho, giải cảm… 

Khoa học ngày nay đã chứng minh rằng gừng là một loại dược thảo quý có khả năng ức chế các vi khuẩn Gram (+) và Gram (-): E.coli, proteus vulgaris, salmonella typhimurium, streptococcus aureus… kể cả Helicobacter pylori gây loét dạ dày, tá tràng. Bên cạnh đó, Gừng kích thích sự sinh trưởng của các Lactobacillus có ích cho hệ tiêu hóa; do đó, Gừng thường được sử dụng trong điều trị các chứng rối loạn tiêu hóa.

Gừng chứa trên 12 hoạt chất chống oxy hóa và có tính năng tác dụng tương tự như vitamin E, vitamin C…, giúp phòng chống các bệnh tim mạch, ung thư, lão hoá… Đồng thời, gừng còn là chất bảo quản giống như BHA (butylated hydrooxyanisol) và BHT (butylated hydroxytoluene (Y.B. Lee et al., 1986 & J. Brody, 1993). Trong một số trường hợp, Gừng có tác dụng tương tự như aspirin với cùng hoạt tính ngăn cản sự phóng thích các chất gây viêm (prostaglandins, thromboxanes, leukotrienes), song sự ức chế leukotrienes của Gừng (còn giúp chống cơn hen suyễn) không gây các phản ứng phụ, trong khi nếu sử dụng aspirin thì phải rất thận trọng, nhất là đối với người có bệnh dạ dày, phụ nữ có thai và trẻ em.

Khi bị cảm lạnh hoặc trúng gió độc, ho, khi ăn thức ăn tanh lạnh, bụng đầy, ấm ức khó tiêu, buồn nôn…, chỉ cần hoà một gói Trà gừng với nước sôi và uống lúc còn nóng, sẽ thấy các triệu chứng khó chịu giảm bớt nhanh chóng. Trà gừng cũng có thể dùng để uống hàng ngày trong mùa đông lạnh để giữ ấm, giúp tiêu hoá tốt, tăng sức đề kháng và giữ gìn sức khoẻ đường hô hấp, lại vừa “thơm miệng ngọt giọng” không kém việc ngậm mứt gừng…

Các loại Trà ướp hoa sen, nhài, ngâu, sói…

Trà xanh ngày trước chỉ dùng lá uống tươi (nước trà tươi) hoặc lấy búp chế biến thành trà mạn (trà móc câu) để dùng dần; hiện giờ thì có thể thấy trên thị trường có 3 nhóm chính là trà đen, trà xanh (trà mạn) và trà Ô long. Người ta cũng chỉ dùng trà đen và trà xanh để ướp với một số loại hoa có hương thơm (như sen, nhài, ngâu, sói…) và đóng gói dưới dạng trà túi lọc. Một số loại trà đen túi lọc ở nước ngoài còn cho cả hương liệu trái cây (đào, chanh…) hoặc cho thêm thảo dược (cam thảo, sâm…) để đáp ứng nhu cầu và thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng. 

Dù hương của các loại trà này có khác nhau, song tác dụng chính đối với sức khỏe thì gần như nhau – bởi chúng đều có chung một xuất xứ là từ cây trà xanh (green tea) mà ra. Ích lợi của trà xanh thì hầu hết chúng ta đều biết khá rõ nên sẽ là hơi thừa nếu nhắc lại trong bài này.

Trà Hoa cúc

Hoa cúc đã được con người sử dụng từ rất lâu như là một loại thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau và chống viêm loét. Trong tinh dầu chiết xuất từ cánh hoa cúc có chứa những chất chống khuẩn, một số chất chống lại oxy hoá. Nhiều kết quả nghiên cứu trường Đại học Imperial ở London đã cho thấy uống trà hoa cúc có thể giảm thiểu những triệu chứng mệt mỏi cơ bắp.

Hoa cúc thường được dùng làm dịu căng thẳng thần kinh và giúp ngủ ngon vì thế nên uống trà hoa cúc cùng với bữa ăn hàng ngày có tác dụng tốt. Các nhà khoa học còn cho biết thêm uống trà hoa cúc giúp kiểm soát bệnh tiểu đường bằng cách ngăn ngừa những biến chứng phức tạp của căn bệnh này và chống lại sự tăng đường huyết - một trong những dấu hiệu của bệnh tiểu đường.

Từ thời xa xưa người Ai Cập, Hi Lạp và La Mã đã biết sử dụng hoa và lá của hoa cúc để làm thuốc chữa bệnh. Ngày nay, các nhà khoa học ở trường ĐH Aberystwyth Anh và trường Toyama Nhật Bản đang nghiên cứu phương pháp chiết xuất họat chất hoa cúc làm dược phẩm chữa bệnh tiểu đường. 

Trà Khổ qua

Được sản xuất từ trái khổ qua (mướp đắng); có tác dụng mát gan, lợi mật, giải nhiệt, tiêu đờm, sáng mắt, nhuận tràng, bổ thận, bớt mệt mỏi, lợi tiểu, hỗ trợ hạ đường huyết, trợ tiêu hoá.

Theo lương y Trần Duy Linh (TP.HCM), trái khổ qua chín còn có tác dụng bổ thận, bổ huyết, kiện tỳ. Dây và lá khổ qua tươi đem nấu (hoặc giã lấy nước) để uống có công dụng hạ sốt, hoặc giã lá và dây để đắp trị mụn nhọt; dân gian một số nơi còn dùng khổ qua (loại mọc hoang dại, trái nhỏ bằng ngón chân cái) dùng cả trái, dây và lá để chữa trị các chứng thuộc về gan - bằng cách chặt khúc ngắn 3-4 cm, đem phơi khô để nấu nước uống hằng ngày. Tuy nhiên, cần lưu ý: những người tỳ vị hư hàn, thường bị tiêu chảy, hay cơ thể không có thực nhiệt (không nóng trong người), thì không nên dùng thường xuyên khổ qua (vì dễ làm lạnh bụng, dễ bị tiêu chảy)... 

Dùng trà Khổ qua túi lọc (hoặc nước Khổ qua ép) pha với mật ong có thể là giảm căng thẳng thần kinh, âu lo, bực bội. Vào mùa hè, khi trong người khó chịu, nóng nảy, chóng mặt nhức đầu, uống trà hoặc nước ép Khổ qua thấy rất dễ chịu.

Trà Đinh lăng 

Đinh lăng có tên khoa học là Tieghemopanax fruitcosus Vig hoặc Polyscias fruticosa(L) Hams, Nthopanas fruicosus (L)Miq. (tên gọi khác: Đinh lăng lá nhỏ, cây gỏi cá, nam dương lâm). Đinh lăng là loại cây cảnh thông dụng, không chỉ làm rau gia vị được ưa dùng trong rổ rau ghém (đặc biệt khi dùng với gỏi cá) mà còn là một vị thuốc nam có tính năng chống dị ứng, giải độc thức ăn, chống mệt mỏi và tăng sức dẻo dai cho cơ thể. Trong dân gian, Đinh lăng thường dùng để trị ho ra máu, chữa tắc tia sữa, làm mát huyết, lợi tiểu, chữa mẩn ngứa. Lá Đinh lăng nấu canh với thịt, cá để bồi bổ cho sản phụ, người già hoặc người mới ốm dậy. Do đó người ta dùng Đinh lăng phối chế thêm một số thảo dược tạo ra sản phẩm mới là trà Đinh lăng dạng túi lọc rất tiện dụng và đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Những nghiên cứu về dược lý học đã cho thấy nước sắc hay bột rễ Đinh lăng lá nhỏ có tác dụng bổ, tăng lực, khôi phục sức khoẻ cơ thể bị suy nhược, ăn ngon, ngủ tốt, lên cân… làm nhịp tim sớm trở lại bình thường sau khi gắng sức. Với tác dụng tăng miễn dịch và phòng ngừa bệnh tật, Đinh lăng đang được các nhà khoa học tập trung nghiên cứu bào chế thành thuốc bột và trà uống hàng ngày. Mới đây, Khoa Công nghệ sinh học trường Đại học Văn Lang (TP.HCM) đã tiến hành khảo sát một số đặc điểm sinh học, dược học của Đinh lăng và sản xuất thử nghiệm sản phẩm trà Đinh lăng, bước đầu được người tiêu dùng đánh giá cao... 

Các loại trà thảo dược do Vĩnh Tiến Đà Lạt sản xuất

PGS.TS Trần Minh Tâm

(Nguồn : http://thucphamvadoisong.vn)